In 1980 zou Gerard Reve het Boekenweekgeschenk schrijven voor het jaar daarna. Iets voor een groot publiek moest het worden, een nationaal geschenk voor het gehele Nederlandse volk. Op grond hiervan werd vooraf bepaald dat uitwijdingen over de herenliefde achterwege dienden te blijven, want daar zit nu eenmaal niet iedereen op te wachten. Reve accepteerde zowaar de opdracht. Hij beloofde wat de herenliefde betreft niet teveel accenten te leggen en stelde voor dat zijn boek zou gaan over een ontmoeting met iemand van het vrouwelijk geslacht, waarmee hoofdpersoon Gerard Reve in de jaren zestig een korte, maar hevige amoureuze affaire had gehad. Er werd enthousiast gereageerd op dit vooruitzicht.

Alle goede bedoelingen ten spijt, bij nader inzien wees een commissie het voorgedragen werk, De Vierde Man, af als Boekenweekgeschenk. Aan de literaire kwaliteit ervan werd niet getwijfeld. Wel vreesden christelijke boekhandelaren dat hun klanten het boek vanwege een aantal controversiële passages niet als een geschenk zouden ervaren. In een interview vertelde Reve later:

Een brief aan Elco Brinkman uit 1988 klonk minder lijdzaam.

Een rel werd het natuurlijk toch. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (SCPNB), die via onder meer de jaarlijkse Boekenweek het kopen en lezen van boeken wil stimuleren, lag onder vuur. Op 17 april 1980 zond de TROS De Boekenweek Show uit, waarin de Zangeres Zonder Naam het voor Reve opnam met het lied: Lieve Gerard.

Het was geen toeval dat de Zangeres Zonder Naam, de koningin van het levenslied, dit eerbetoon bracht aan de volksschrijver. Op verzoek van Reve zelf had zij op 23 oktober 1969 gezongen tijdens de viering in de Allerheiligste Hartkerk, ter gelegenheid van de P.C. Hooftprijs die aan hem was toegekend.

Interviewer Hans Keller opperde dat Reve's smaak tegenstrijdigheden scheen te bevatten: vol kitsch aan de ene kant, én dingen die mensen echt mooi en echt goed vinden. Maar voor een romanticus als Reve zat daar geen tegenstelling in.

Ten overstaan van de verzamelde culturele elite sprak Reve in de Allerheiligste Hartkerk zijn waardering uit voor de Zangeres Zonder Naam.

Toen de Zangeres Zonder Naam in 1994 stierf blikte Reve met Ivo Niehe terug op haar carrière en zijn bemoeienis daarmee.

Artiesten die het levenslied vertolken werden en worden verguisd. Mary Servaes, alias Zangeres zonder Naam, gaf vaak te kennen dat zij de term smartlap smadelijk en onjuist vond. "Een opera als Tosca is ook een grote smartlap. Maar het verschil is: in de opera gebruiken ze witte zakdoeken en in mijn zalen rode." Ook zij begreep dat de negatieve houding ten opzichte van het levenslied zich eigenlijk keert tegen de cultuur van de lagere sociale klasse.

Kunst of kitsch, de discussie is van alle tijden. Ze kan worden teruggebracht tot vraag welke definitie van kunst wordt aangehouden. Reve heeft zich hier altijd eenduidig over uitgesproken. In een portret, dat Canvas uitzond ter gelegenheid van zijn 70e verjaardag, deed hij het als volgt uit de doeken.

In veel van zijn boeken komt dezelfde overtuiging terug, die aan duidelijkheid wat betreft ernst en logica voor de goede verstaander niets te wensen overlaat.

Ook het cliché is voor Reve een noodzakelijk tegenwicht voor het al te verfijnd omschrijven van emoties en van 'geuren, kleuren, adjectieven en gelukte of mislukte vergelijkingen'. Hij herkent in kitsch en cliché eenzelfde door vereenvoudiging bewerkstelligde eenduidigheid, zoals ze ook beide in de ogen van critici en literatuurdocenten even verwerpelijk zijn. Met de definitie van het cliché, als zou het gaan om een woord of uitdrukking met vanwege afgezaagd taalgebruik enkel nog een zwakke betekenis, is Reve het niet eens. Hij beweert in Zelf Schrijver Worden het tegendeel: als cliché heeft het aangeduide begrip een samengebalde betekenis gekregen die door iedereen, van hoog tot laag, wordt begrepen.

Al met al, waarom laten we in navolging van Reve de even gemakkelijke als hardnekkige pretentie, die objectief meent te kunnen bepalen wat smaakvol is en wat smaakbederf is, niet wat vaker los. Het besef dat smaken verschillen zou serieuzer genomen kunnen worden. Een Boekenweekgeschenk willen hebben dat een zo groot mogelijk publiek behaagt, en tegelijkertijd de smaak van het volk niet voor vol aanzien, juist dat heeft iets tegenstrijdigs. Ik zou hier het liefst meteen willen beginnen met een pleidooi voor Frans Bauer, voor de melodieën en teksten waarmee hij mij telkens weer tot in mijn ziel weet te raken. Een pleidooi heeft De Vierde Man ten overstaan van de culturele elite nooit nodig gehad. Nadat het als Boekenweekgeschenk werd geweigerd is er door de uitgever van Gerard Reve een gewone handelseditie van gemaakt. Binnen zijn oeuvre heeft het boek sindsdien een volwassen status verworven. In 1984 is het door de Nederlandse cineast Paul Verhoeven succesvol verfilmd.