Gerard Reve had gewoon een gezellige brief willen schrijven, 'zoals de meeste mensen die schrijven'. Hij verbleef destijds in Spanje en Portugal en liet zich door zijn bank geld sturen. Omdat de medewerkers altijd erg hartelijk en hulpvaardig waren en hun best deden zijn zaken op tijd voor hem te regelen, en zij bovendien in een verschrikkelijk kantoortje tussen vier muren onder daglichtlampen moesten werken, vond hij het naar om telkens alleen maar met de opdracht 'stuur geld' aan te komen zetten. Dus schreef hij er altijd iets omheen, iets menselijks en iets literairs. Maar waarom over een ezel, vraagt de president van het Amsterdamse gerechtshof. Reve legt uit dat op een of andere manier de dieren van het land, dat hij bezoekt, hem boeien. Zo ook meldt hij in 1963, kort na zijn terugkeer, in een interview met De Nieuwe Linie over Spanje: 'Alles is heel triest en arm. En dan maar op dieren rammen en trappen!' In de bewuste brief aan zijn bank klinkt eenzelfde bewogenheid door.

Gezellig of niet, Reve wordt in 1966 naar aanleiding van deze passage strafrechtelijk vervolgd. De Brief aan mijn Bank was in het jaar daarvoor gepubliceerd en er was heibel over ontstaan. Volgens artikel 147 van het Wetboek van Strafrecht mag niemand zich in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, door smalende godslasteringen op voor godsdienstige gevoelens krenkende wijze uitlaten. Een geldboete of zelfs gevangenisstraf kan opgelegd worden. Daarnaast verklaart de antirevolutionair H. Algra zich in de Eerste Kamer ook nog eens tegen het verlenen van regeringssubsidie aan Reve.
Het was geen donderslag bij heldere hemel. Na zijn reis door Spanje had Reve zich voorgenomen voortaan te zullen schrijven zonder vrees voor het oordeel van anderen. Hij zou schrijven wat hem op het hart lag, of niet schrijven. Maar hij maakte zich geen illusies, eind 1964 zag hij de bui al hangen.

Het onweer breekt inderdaad los. De arrondissementsrechtbank te Amsterdam acht in haar vonnis smaling onvoldoende, maar godslastering volledig bewezen. De passage met de ezel wordt getoetst aan 'het in brede kringen van de Nederlandse samenleving aanvaarde godsbeeld' en men beschouwt daarbij het gezichtspunt van degene, die zich gekrenkt voelt, als bepalend voor de vraag of de passage godslasterlijk is. Tijdens het verhoor van de getuigen beweert de officier van justitie dat het werk van Reve provocerend en exhibitionistisch is. Dit gaat te ver, Reve springt op om het meteen te weerleggen: 'Mijn werk is buitengewoon kuis en puriteins.' Wat natuurlijk ook zo is.
De zaak dient in 1967 in hoger beroep voor het Amsterdamse gerechtshof. Anders dan bij de rechtbank stelt men hier centraal of er opzet in het spel was, wat betreft het krenken van godsdienstige gevoelens van anderen. 'Erkent u niet dat u provoceert, zij het dan eventueel met de beste bedoelingen, maar dat u iets prikkelt?' 'Weet u, dat velen gekwetst worden door de voorstellingen die u oproept?' Reve houdt vast aan de oprechtheid van zijn intenties en antwoordt dat hij de zogenaamd gekwetsten niet serieus kan nemen, afgaande op wat ze over hem beweren en hoe ze hem aanvallen. 'Waarom zou u twijfelen aan hún oprechtheid, als u vraagt om niet te twijfelen aan de uwe?' 'Concreet gezegd: u stelt dat u nooit hebt begrepen noch hebt ingezien - vanaf de beginne niet, zeker niet voordat er reacties kwamen - dat de voorstelling die u geeft hier en daar wel kwetsend móét zijn, wel móét krenken.' Reve staat terecht, maar gaat niet door de knieën.

Een onwaarschijnlijk antwoord? Nee, een blijk van heilig vertrouwen in de eigen principes en bedoelingen. Reve verschuilt zich daar niet achter, maar zit zo in elkaar. Deze keer komt dat goed van pas, al erkent hij jaren later dat het in de dagelijkse omgang met anderen wel eens lastig is.

Bij het gerechtshof echter komt Reve als overwinnaar uit de strijd. Hij heeft zelf de verdediging gevoerd (Een Eigen Huis / 177) en wordt volledig vrijgesproken, zowel van het beschimpen of honen van God, als van opzettelijk smalen. Het beroep, dat de tegenpartij tegen deze vrijspraak aantekent, wordt door de Hoge Raad niet-ontvankelijk verklaard. Voor Reve krijgt het proces hierdoor zin.

Reve zag in de hele rechtzaak niet meer dan een godsdiensttwist, een confrontatie tussen verschillende godsbeelden. De overheid behoort zich daar volgens hem niet via het strafrecht in te mengen. Een staat die godsdienstvrijheid kent mag nooit het ene godsbeeld boven het andere speciale bescherming bieden. Ook wie aan geen enkel godsbeeld waarde hecht, moet daarvan vrijelijk kunnen getuigen. Wel bepleit Reve zorgvuldigheid.

Geen ongelimiteerde vrijheid dus. Maar waaruit bestaat die zorgvuldigheid? Zelfs Reve goede gezinde medeburgers tasten op zoek naar het criterium in het duister. Tijdens de viering in de Allerheiligste Hart Kerk in 1969 wordt twijfel bespeurd inzake de ernst, waarmee hij spreekt over zijn religieuze overtuiging. 'Hindert dit u, of lokt u het zelf eigenlijk een beetje uit, door uw formuleringen?'

Een ruimhartige visie. Tegelijkertijd zijn er echter grenzen, waar Reve op grond van een innerlijke overtuiging diep voor buigt.

Het betreft hier wetten en waarheden van het hart, het koninkrijk dat in ons is. Met strafrecht hebben ze niets te maken. Sterker nog, wie meent ze te kunnen opleggen aan of afdwingen bij anderen doet de religieuze waarheden geweld aan. Het is respectloos, zoals een gedwongen huwelijk getuigt van weinig respect voor het wezen van de liefde. Het mag dan voor Reve onbegrijpelijk zijn als anderen zijn inzichten niet delen, hij in elk geval laat anderen hun eigen waarheid en de eer houdt hij aan zichzelf. Hier toont zich zorgvuldigheid en geloofwaardigheid. De behoefte om dwang uit te oefenen is niet verenigbaar met een authentiek religieus besef, en wijst op heel andere dan religieuze bedoelingen.

Maar, hoe tegenstrijdig ook, het is Reve die terecht staat, en niet degenen die menen hun godsbeeld aan hem te moeten opdringen. In plaats van de zo essentiële vrijheid van godsdienst te beschermen daagt de overheid Reve voor de rechter vanwege zijn persoonlijke visie. Tegen alle verdenking in verklaart Reve dat zijn teksten geen intellectualistische grappenmakerij zijn, en niets van doen hebben met provoceren of kwajongensachtigheid. Hij noemt het vertolkingen van zeer duurzame, met de diepste lagen van zijn ziel verbonden inhouden. De in het zogenaamde Ezelproces gewraakte passages vat hij op als een intense, hartstochtelijke uiting van zijn Godsverlangen, maar geenszins letterlijk.

In antwoord op de vraag naar wat hem tijdens het hele proces het meest getroffen heeft noemt Reve dan ook het feit, dat ontzaglijk veel mensen, en niet alleen tegenstanders, religieuze teksten letterlijk interpreteren. Zelfs bij de behandeling voor de rechtbank kwam dit naar voren, zij het in veel mindere mate bij het hoger beroep voor het gerechtshof.

Elke voorstelling van God is slechts een beeld, aangezien God immers nooit van aangezicht tot aangezicht gezien zal kunnen worden. De strafvervolging is volgens Reve dan ook 'geïnspireerd door aanmatiging, onverdraagzaamheid en domheid - deze drie, maar de meeste van deze is de domheid.'

Het valt hem op dat zowel orthodoxe gelovigen als tegenstanders van religie geneigd zijn religieuze teksten letterlijk te interpreteren.

De ontwikkelingen binnen de kerk van de zestiger jaren brengen hierin volgens Reve weinig verbetering. Hij verdenkt de zogenaamde vernieuwers binnen de kerk ervan symboolblind te zijn.

Over sex en God schrijven is vragen om moeilijkheden, zoveel is zeker. Reve heeft ervaren dat er niet wordt gezocht naar de werkelijke betekenis van zijn teksten, naar de functie die ze hebben binnen het geheel van zijn werk. Maar ophef ontstaat gegarandeerd.

Voor alle zekerheid besluit hij zijn religieuze overpeinzingen voortaan regelmatig met: