Het geschiedenisprogramma 'Andere Tijden' van de VPRO over 'Het raadsel van Reve': "Nooit een saai moment in zijn lange loopbaan, altijd klare wijn geschonken, maar één punt is altijd mysterieus gebleven: die woeste uitval tegen de zwarte medemens, midden jaren zeventig, was dat nu ernst, of ironie?".

Misschien niet het meest geschikte onderwerp voor een uitzending rond Reve's 80ste verjaardag maar wel erg interessant. Het programma is opgebouwd rond een incident uit 1975, toen Gerard Reve op de Nacht van de Poëzie in Kortrijk op zeer provocerende wijze het gedicht 'Voor Eigen Erf' heeft voorgedragen.

Reve had van te voren rondgebazuint dat hij een gedicht 'van uiterst rechtse, fascistische en racistische aard' zou gaan voordragen en dat had voor een groot aantal extra bezoekers gezorgd. Organisator Guido Lauwaert had Reve bij een voorbespreking verzocht om "het land maar op zijn kop te zetten" maar of hij een dergelijke actie had bedoeld of verwacht is maar de vraag.

Reve, die ook nog had verteld op deze avond zijn geloof af te gaan zweren, kwam het podium op in een zwart overhemd, behangen met een groot kruis, een ban-de-bom-teken, een hakenkruis en een hamer-en-sikkel en aan zijn rechterhand droeg hij een witte bokshandschoen. Hij begon zijn betoog met de mededeling dat hij door een goddelijke brief uit Rome gelukkig had afgezien van het voornemen het Geloof af te zweren en daarna droeg hij het gedicht voor. Het geheel werd afgerond met het Wilhelmus en de Marseillaise en Reve met gebalde vuist.

'Andere Tijden' probeert uit te zoeken hoe het echt zit: was het een daadwerkelijk gemeende racistische actie in geest van Joop Glimmerveen en consorten of was het een provocatieve en ironische actie met mogelijk als diepere laag dat Reve's pijlen eigenlijk gericht waren op het gedoogbeleid van het linkse establishment uit de tijd (en een zeer geruime tijd daarna). Een establishment dat er bijvoorbeeld meer kwaad in zag dat een krant melding maakte van de etnische achtergrond van een bankovervaller o.i.d. dan in het feit van de bankoverval zelf.

Het programma komt er niet uit. Reve's vroegere partners, Teigetje en Woelrat nemen het (uiteraard) voor Reve op en vertellen dat Reve zich thuis nooit op enigerlei racistische wijze uitliet.

De Reve-biograaf Nop Maas denkt dat het vooral ironie en provocatie was en Reve-kenner en -auteur Tom Rooduijn ziet Reve als iemand die zijn tijd ver vooruit was met zijn kritiek op de linkse gedoogpolitiek en het laissez-fair immigratiebeleid.

De Surinaamse advocaat en latere minister, André Haakmat denk er heel anders over. Haakmat was ook aanwezig in Kortrijk en ging na afloop de kleedkamer in. De daarop volgende discussie (die ook in het programma te zien is) waarin Haakmat Reve van "vuil racisme" beschuldigd brengt de partijen bepaald niet dichter bij elkaar en eindigd in door elkaar geschreeuwde verwijten.

En Reve zelf zorgt ook niet voor duidelijkheid: in een interview uit die tijd verklaart hij het allemaal alleen maar doen voor de publiciteit van zijn schrijverswinkel: je steekt je kop uit het raam en roept weer eens wat.

Naar aanleiding van de commotie na Kortrijk (er werd zelfs een protestcomité opgericht) schreef Reve in een ingezonden stuk in het Parool:

Het gedicht is een "primitieve, vermoedelijk in al te vulgaire bewoordingen gestelde alarmkreet'. 'Ik bedoel niet letterlijk wat in het gedicht staat, want ik ben geen racist en de neger heeft mijns inziens recht op een plaats onder de zon gelijkwaardig aan die van de blanke. Ik heb echter door dit brute middel bij miljoenen gehoor gevonden voor mijn betoog, volgens hetwelk de immigratiepolitiek van de Nederlandse regering, die massaal mensen binnenlaat, voor wie er in Nederland geen werk, geen woonruimte en geen toekomst is, en slechts verpaupering en criminaliteit in het verschiet liggen, tot een ramp zal moeten voeren.".

De beschuldiging van racisme liet hem dus toch niet geheel onberoerd.

De storm luwde overigens snel en latere, gelijksoortige incidenten, zoals het interview met Boudewijn Büch in 1983 en Reve's verklaring in 1984 een voorstander te zijn van de Apartheid, werden bijna voor kennisgeving aangenomen.

Tot slot dan maar de toenmalige Kortrijk-organisator Guido Lauwaert: "Sorry dat ik het moet zeggen, maar jullie Nederlanders nemen alles veel te serieus."

Onze kassiers op de wegen beroofd
Aan ouden van dagen op kaarslichte dag
Hun beursje met spaargeld ontrukt
Onze roomblanke dochters onteerd
Waarheen mijn vaderland
O Nederland ontwaak
Gooi al dat zwarte tuig eruit
Ons land voor ons
Op naar de Blanke Macht!