Beste mensen,

Ja, wat blijft er uiteindelijk van over? De eerste tien jaar, dat hij na zijn dood - naar eigen inschatting - nog vrijwillig zou worden gelezen, zijn om. En? Hoe vaak werd hij dan nog gelezen, de voorbije tien jaar? Ik ging te rade bij stichting Leenrecht, die het aantal uitleningen via openbare bibliotheken administreert. Volgens Leenrecht zijn de boeken van Gerard Reve het voorbije decennium zo’n 85.000 keer uitgeleend. Eén boek springt er nog altijd bovenuit: De avonden, goed voor een derde van deze uitleningen. Ook volgens zijn uitgever is dit nog steeds het best verkochte boek van Reve. Maar, De Bezige Bij wilde verder geen verkoopcijfers verstrekken.

U wilt nu misschien ook weten hoe vaak de boeken van Harry Mulisch en WF Hermans het afgelopen decennium zijn uitgeleend via bibliotheken. Voor deze en andere cijfers verwijs ik u naar het boek dat ik vandaag hier mag presenteren. De centrale vraag die ik mij voor dat boek stelde: wat is er de voorbije tien jaar van Gerard Reve gebleven?

Ik ging door met mijn onderzoek en kwam tot de conclusie dat 'Circus Mensdom' zijn overleden literaire acrobaat allerminst vergeten is. Nog in het jaar van zijn verscheiden kwam een schitterende hommage tot stand in de vorm van de bundel Het Volle Leven. Met bijdragen van ruim dertig vrienden en bekenden. Maar daarna bleef het niet stil, integendeel. Ik telde een oogst van meer dan vijfentwintig boeken die de afgelopen tien jaar over Reve zijn uitgebracht. Bovendien: drie nieuwe toneeluitvoeringen van De avonden, jaarlijks in december een goed bezochte Reve middag hier in de OBA, waar bovendien het Gerard Reve museum is gekomen, en in dat museum heeft conservator Ton van de Laar nu een aantal vitrines gevuld met alle ruim 25 boeken die de afgelopen tien jaar over Reve zijn verschenen. Dan is er nog de levendige website nadertotreve.nl, met nieuws & achtergronden over de schrijver, en duizenden bezoekers per jaar. En verder zijn er tal van bijeenkomsten georganiseerd: hier in Amsterdam, onder meer rond de presentatie van de lang verwachte biografie, en vandaag met maar liefst TWEE literaire gedenkprogramma's. Maar ook in Greonterp, Veenendaal, en: in Weert, waar naast inmiddels drie gedenkstenen, zelfs een Reve-wijn op tafel kwam en een Reve-klok werd bedacht.

Al deze wederwaardigheden heb ik in kaart gebracht. 'Voor het naaktgeslacht', zoals Reve het zelf schertsend vindingrijk kon zeggen. Ook stuitte ik op een wonderlijk nieuw verhaal, over zijn langdurige vriendschap met een student kunstgeschiedenis. Het is in dit boek opgenomen onder de titel: Ik bied je mijn vriendschap, mijn gastvrijheid & mijn bed aan.

Het verhaal over Reves Geheime Zoon, Rijkjan Sikkel, die we eerder vanavond hoorden, staat ook in dit boek, en verder een beschouwing over Gerard Reve en Benno Premsela als twee Amsterdamse bondgenoten in de homobeweging van de jaren zestig.

In die jaren zestig was ook het roemruchte Ezelproces, naar aanleiding van de fantasie van Reve over zijn seksuele omgang met God in de gedaante van een muisgrijze ezel. Wie had kunnen denken dat dit fragment nog vorige maand voor een spraakmakende controverse zou zorgen tussen VVD fractievoorzitter Halbe Zijlstra en Volkskrant columnist Arnold Grunberg. Dus ja, wat blijft er uiteindelijk van over?

Het Geheime Landgoed in Frankrijk dan. Waar de schrijver zwoegde en ploeterde, tot hij er iets bewoonbaars tot stand gebracht had. Ik bezocht de afgelegen plek de laatste jaren verschillende keren. De teloorgang die ik aantrof heb ik eveneens in het boek beschreven en u vindt er ook de beelden bij.

Interessant vond ik ook de visie van Guus van Bladel, de enige man met wie Reve heeft samengewoond zonder dat er sprake was van een seksuele relatie. Toen Joop Schafthuizen op het toneel kwam, verhuisde Reve naar Frankrijk, en Van Bladel koos om gezondheidsredenen voor Singapore en Melaka. Enige tijd geleden was ik in de gelegenheid nog eens uitvoerig met Van Bladel te praten over die tijd van toen. Zijn analyse: Reve leed aan wat ze in China noemen een 'monkey mind'. Dat is een geestelijke aandoening, ook bekend onder de aanduiding Xinvuan, waarbij men geplaagd wordt door voortdurende rusteloze gedachten, tot uitdrukking komend in onvoorspelbare, dubbelzinnige en onbeheersbare gedragingen:

'Gerard wist toen niets van monkey mind. Maar wel dat er iets mis was, en dat hij honderd procent fout zat als ie zou doen wat allemaal in hem opkwam. Hij heeft zich onbewust gerealiseerd dat hij niet met de politie in aanraking zou komen als hij die gedachten van zich af zou schrijven. Er was helemaal geen martelkamer voor jeugdige Duitse toeristen. Hij schreef dat wel, maar het was allemaal verzonnen. Ook zijn verhalen over Indië, waar hij nooit was geweest, maar hij schreef erover alsof het waar was wat hij daar had gedaan en meegemaakt. Dat is die monkey mind.' Wie rekening houdt met het gegeven 'monkey mind' zal de boeken en brieven anders gaan lezen en benaderen.' Het In Memoriam uit Oud En Eenzaam, aan het begin van deze avond voorgelezen door Wouter van Oorschot, zie ik ook als een mooi voorbeeld van het gegeven monkey mind. Overigens, in diverse teksten schrijft Reve ook zelf letterlijk 'ik ben niet goed bij het Hoopht', en dan hoofd met ph.

Hoe die monkey mind met hem op de loop ging illustreert ook treffend het verhaal van Mia van 't Hof, die met Rob Touber de productie verzorgde van de Grote Gerard Reve Show op tv in 1974. Reve voelde zich vertrouwd bij de kordate assistente van Touber en schreef haar onverbloemd: 'Lieve Mia met je fijne zachte warme roze varkenskutje' (..) 'Ik ben verschrikkelijk geil, zonder dat ik weet wat ik er aan moet doen. Ik beroer mijn Deel ongeveer 9 x daags, zonder dat mijn bronst afneemt. Was er maar een seksklub of desnoods een mooie jonge schatrijk getrouwde vrouw die een volwassen minnaar zocht.'

Maar toen ze een keer niet meteen voor Reve klaar stond, werd hij boos en degradeerde Mia opeens tot 'die mevrouw van de NOS'. Weer die monkey mind dus. Het complete verhaal staat in hoofdstuk 3 van dit nieuwe boek.

Een ander voorbeeld: in 1970 dateert Reve zijn brieven opeens heel vaak met het jaartal 1670, omdat hij meent meer in de 17e eeuw thuis te horen dan in de 20e. Of hij noemde zich opeens Markies, en Koninklijke Volksschrijver, Blanke Dichter van Stad en Land, enz.

Ook kunstenaar Gerard van den Oetelaar, wiens portret van Reve de voorkant van het nieuwe boek siert, was getuige van Reve zijn monkey mind. Aan hem beloofde hij een stal met witte paarden, koetsen en wat niet al als hij maar bij hem kon zijn.

Enfin, in totaal twaalf verhalen in deze nieuwe publicatie, met de ondertitel: Toegift op het levensverhaal van Gerard Reve.

Voor het naaktgeslacht eindigt met de opmerkelijke vondst van oude filmbeelden uit de Weerter periode. Reve bezocht in 1975 een ambachtelijke drukkerij in het nabijgelegen Budel. Fred Kuipers, medewerker van die drukkerij, maakte er opnamen van en vond die onlangs terug op zolder. Hij zocht contact met mij en ik trof ruim vijf minuten aan prachtige filmbeelden aan die we zo dadelijk gaan zien, met dank aan Eveline van Dijck die de montage verzorgde. Bijzonder is dat vrij aan het begin ook Reves toenmalige geliefde Vincent Steinmetz even in beeld komt. En het aardige nu is, dat Vincent hier vanavond ook aanwezig is, en na afloop van het filmpje aan het woord komt. Laten we gaan kijken naar het filmpje.