Intussen in Machelen
2 oktober 2016
Eenzaam graf te Machelen
De dodenakker is ruim bemeten. Aan de rand van het Vlaamse dorpje Machelen aan de Leie biedt de begraafplaats plaats voor nog vele duizenden toekomstige overledenen. Links achter het kruisbeeld in het midden bevindt zich het graf van Gerard Reve. In een verder volkomen leeg vak. In de ruim tien jaar na de teraardebestelling wilde kennelijk niemand ook maar in de buurt van de Nederlandse schrijver komen te liggen. De robuuste grafsteen zelf is door het gewicht van het graniet enigszins verzakt. Door de donkere kleur met de gouden letters oogt het geheel als een sober, maar robuust monument. 'U heb ik lief' staat op de liggende plaat. Verder geen franje of frutsels, alleen een kruisje in de linker bovenhoek.
Bij ons bezoek op 4 september troffen we rechts boven nog een plastic roos en een kitscherig kersttafereeltje. Verder niets. Kaal gras er om heen, kiezelpaden en een liguster heg aan de achterzijde. De laatste rustplaats toont volkomen verlaten. De Grote Volksschrijver ligt er eenzaam alleen, ver verwijderd van de andere doden op de akker. 'In vrede' meldt het opschrift boven zijn naam. 'In eenzaamheid en alleen' was niet minder toepasselijk geweest.
Of weduwnaar Joop Schafthuizen het graf weleens bezoekt is onbekend, maar opmerkelijk is tenminste de naamsvermelding op het postkastje voor het huis aan de Posthoornstraat 11, net buiten de dorpskern.
Nog altijd namelijk staat er 'Reve' op de brievenbus van zijn laatste woning. Dat was ook te zien bij een tv-bezoek aan het huis te Machelen, vijf jaar geleden.
In Brandpunt leidde Schafthuizen verslaggever Aart Zeeman door de grote voormalige doktersvilla waar vrijwel alles hetzelfde was gebleven sinds het overlijden van Reve. Maar nu, nog weer vijf jaar later dus, lijkt er onverminderd veel gewijzigd.
Het statige pand oogt vanaf de straat donker, de enorme tuin lijkt compleet verwilderd. Een lange blonde jongeman komt plotseling tevoorschijn uit de schuur links van de woning. Met een laptop onder de arm steekt hij de straat over naar het huis schuin ertegenover. Het is kunstenaar Simon Verheylesonne die hier vorig jaar op 24-jarige leeftijd een eigen atelier opende onder de naam Studio 11. In de plaatselijke krant vertelde hij: 'Dit gebouw is een oud tapijtatelier, een mooie werkruimte. Alleen al het feit dat mijn werken nu in een andere ruimte staan, plaatst ze in een ander perspectief. Ik heb er alleszins veel zin in om aan de slag te gaan. Mijn ambitie? Zolang ik kan, mooie werkstukken maken en ze delen met de buitenwereld.'
Verheylesonne maakt foto's, sculpturen en collages. Hij genoot zijn opleiding tot fotograaf aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (KASK) in het nabijgelegen Gent. Toen zijn overbuurman tien jaar geleden overleed trok de tiener met zijn hanenkam al bekijks als zanger van de regionale punkband Pinhead.
Uit een interview uit 2013 met het blad van de universiteit, Schamper, blijkt dat het temperament van Verheylesonne enige gelijkenis vertoont met dat van zijn literaire overbuurman wiens debuutroman uit 1947 aanvankelijk werd gepubliceerd onder de gefingeerde voornaam Simon.
Verheylesonne, die op dat moment zijn studie had stopgezet, vertrouwde de verslaggevers toe: 'Ik heb net een hevige ruzie gehad met mijn vriendin waarbij niet alleen een lege wijnfles, maar ook een ontzettend dure designerstoel is gesneuveld.'
Reve weduwnaar Schafthuizen komt indirect ter sprake als de kunstenaar vertelt: "Via een buur die vooral actief is in de Nederlandse kunstwereld heb ik ook tal van interessante, kleine opdrachten gekregen, waaronder een tijdelijke opdracht bij NRC Handelsblad. Spijtig genoeg is onze verstandhouding spaak gelopen waardoor ik een tijd lang op eigen houtje projecten bij elkaar heb moeten schrapen, wat soms bijzonder moeizaam verliep. Het afgelopen jaar was, eerlijk gezegd, een bijzonder moeilijk jaar met redelijk wat tegenslagen. Ik heb onder andere een inbraak meegemaakt in oktober waardoor ik al mijn dure fototoestellen, lenzen, laptop en dus ook mijn voorgaand fotografiewerk onherroepelijk ben kwijtgespeeld. Daarbij was in de zomer ook al een deel van mijn fotografiewerk verloren gegaan nadat een harde schijf crashte, maar uiteindelijk hebben die tegenslagen me wel terug de moed gegeven om opnieuw te beginnen en al die opgelopen schade in te halen. Momenteel werk ik aan twee projecten, waarvan één jammer genoeg op de achtergrond is geraakt door die diefstal. Het ander is een hedendaagse portrettenreeks die tegen eind oktober, begin november ten laatste af moet zijn."
Tot de genoemde kleine opdrachten behoorde een foto die hij maakte voor de omslag van het in 2011 door De Bezige Bij aangekondigde boek Het Gehele Nagelaten Manuscripten, Typoscripten en Handschriftenarchief van Gerard Reve. De aanbiedingsbrochure vermeldt dat de omslag zelf een ontwerp zou zijn van Joop Schafthuizen. Maar dit aangekondigde boek is tot op heden niet verschenen.
Na het debacle in Gent keerde Verheylesonne in 2015 terug naar zijn ouderlijk huis in de Posthoornstraat te Machelen om een nieuwe start te kunnen maken. De verstandhouding met Schafthuizen is kennelijk weer bijgetrokken en de jonge kunstenaar heeft duidelijk nieuwe moed gevat.
Als belangrijkste inspiratiebronnen noemt Verheylesonne de fotografen Lise Sarfati en Rineke Dijkstra. De laatste leverde onder meer de foto die het gedachtenisprentje van Reve siert.
Tekst: Bert Boelaars. Foto's: Koen Liem en Dick Nijen Twilhaar